معرفی خاکشیر و تاریخچه آن

 قدمت کهن خاکشیر در طب سنتی ایران: خاکشیر با نام علمی "Descurainia sophia" گیاهی کهن و دارویی است که از دیرباز در طب سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای داشته است.

قدمت استفاده از خاکشیر به دوران باستان برمی‌گردد و در متون طب سنتی ایرانی مانند کتاب‌های ابن سینا و رازی به خواص درمانی آن اشاره شده است.

نام‌های دیگر خاکشیر: خاکشیر در زبان فارسی نام‌های مختلفی دارد، از جمله:

تره  تره تیزک  شوره  تره واش تره بونی خاکشی  شلم  رشاد

در زبان‌های دیگر نیز نام‌های مختلفی برای این گیاه وجود دارد، مانند:

Flixweed (انگلیسی)  Sophia (لاتین)  Arabis (فرانسوی) Hirse (آلمانی)

گونه‌های مختلف گیاه خاکشیر:

بیش از 30 گونه از گیاه خاکشیر در دنیا وجود دارد که در مناطق مختلف جهان می‌رویند. رایج‌ترین گونه‌های خاکشیر در ایران عبارتند از:

Descurainia sophia: این گونه رایج‌ترین نوع خاکشیر در ایران است و به نام‌های تره، تره تیزک و شوره نیز شناخته می‌شود.

Descurainia pinnata: این گونه به نام‌های خاکشی و شلم نیز شناخته می‌شود. 

Descurainia brevicarpa: این گونه به نام رشاد نیز شناخته می‌شود. گونه‌های مختلف خاکشیر از نظر شکل ظاهری، خواص دارویی و طعم تا حدی با یکدیگر متفاوت هستند.

خواص گوارشی خاکشیر:

خاکشیر به عنوان یک داروی گیاهی سنتی، سابقه طولانی در درمان مشکلات گوارشی دارد. برخی از مهم‌ترین خواص گوارشی خاکشیر عبارتند از:

1. ملین و ضد یبوست: خاکشیر به دلیل داشتن فیبر فراوان، به ویژه فیبر محلول، می‌تواند به حرکت بهتر روده‌ها و دفع راحت‌تر مدفوع کمک کند. فیبر محلول در آب حل شده و حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و به این ترتیب یبوست را درمان می‌کند.

2. تسکین سوء هاضمه و نفخ: خاکشیر به دلیل داشتن موسیلاژ، می‌تواند به هضم غذا کمک کند و علائم سوء هاضمه مانند نفخ، درد معده و سوزش سر دل را تسکین دهد. موسیلاژ ماده‌ای لغزنده است که به عبور راحت‌تر غذا در دستگاه گوارش کمک می‌کند.

3. تقویت معده و دستگاه گوارش: خاکشیر به دلیل داشتن ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کند. همچنین، خاکشیر به دلیل داشتن طبع سرد و تر، می‌تواند التهابات معده و روده را نیز کاهش دهد.

نحوه مصرف خاکشیر برای مشکلات گوارشی: * برای درمان یبوست، می‌توانید دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و صبح ناشتا میل کنید. 

برای تسکین سوء هاضمه و نفخ، می‌توانید خاکشیر را به صورت دم‌نوش مصرف کنید. برای این کار، دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در قوری آب جوش ریخته و به مدت 10 تا 15 دقیقه دم کنید. سپس می‌توانید از این دم‌نوش بعد از غذا استفاده کنید.

خواص کلیوی خاکشیر:

خاکشیر به عنوان یک داروی گیاهی سنتی، سابقه طولانی در درمان مشکلات کلیوی دارد. برخی از مهم‌ترین خواص کلیوی خاکشیر عبارتند از:

1. دفع سنگ کلیه و مثانه: خاکشیر به دلیل داشتن اسید سیتریک و اسید مالیک، می‌تواند به حل شدن سنگ‌های کلیه و مثانه کمک کند. این اسیدها می‌توانند pH ادرار را کاهش داده و به این ترتیب از تشکیل سنگ‌های جدید جلوگیری کنند.

2. ادرارآور و ضد عفونت کلیه: خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت ادرارآوری، می‌تواند به دفع سموم و مواد زائد از بدن و پاکسازی مجاری ادراری کمک کند. این امر می‌تواند به پیشگیری از عفونت‌های کلیه و مثانه کمک کند.

3. پاکسازی مجاری ادراری: خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، می‌تواند التهابات مجاری ادراری را کاهش دهد و به درمان عفونت‌های ادراری کمک کند.

نحوه مصرف خاکشیر برای مشکلات کلیوی:  برای دفع سنگ کلیه و مثانه، می‌توانید دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و صبح ناشتا میل کنید. برای پیشگیری از عفونت‌های کلیه و مثانه، می‌توانید خاکشیر را به صورت دم‌نوش مصرف کنید. برای این کار، دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در قوری آب جوش ریخته و به مدت 10 تا 15 دقیقه دم کنید. سپس می‌توانید از این دم‌نوش دو تا سه بار در روز استفاده کنید.

خواص کبدی خاکشیر:

خاکشیر به عنوان یک داروی گیاهی سنتی، سابقه طولانی در درمان مشکلات کبدی دارد. برخی از مهم‌ترین خواص کبدی خاکشیر عبارتند از:

1. سم زدایی و پاکسازی کبد: خاکشیر به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضد التهابی، می‌تواند به سم زدایی و پاکسازی کبد کمک کند. آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند رادیکال‌های آزاد را که به سلول‌های کبد آسیب می‌رسانند، خنثی کنند.

2. کاهش چربی کبد: خاکشیر به دلیل داشتن فیبر، می‌تواند به کاهش کلسترول و تری گلیسرید خون کمک کند. این امر می‌تواند به نوبه خود به کاهش چربی کبد و پیشگیری از کبد چرب کمک کند.

3. پیشگیری از کبد چرب: خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، می‌تواند از التهاب کبد که یکی از عوامل اصلی کبد چرب است، جلوگیری کند.

نحوه مصرف خاکشیر برای مشکلات کبدی:  برای سم زدایی و پاکسازی کبد، می‌توانید دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و صبح ناشتا میل کنید. برای کاهش چربی کبد، می‌توانید خاکشیر را به صورت دم‌نوش مصرف کنید. برای این کار، دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در قوری آب جوش ریخته و به مدت 10 تا 15 دقیقه دم کنید. سپس می‌توانید از این دم‌نوش دو تا سه بار در روز استفاده کنید.

خواص قلبی عروقی خاکشیر:

خاکشیر به عنوان یک داروی گیاهی سنتی، سابقه طولانی در درمان مشکلات قلبی عروقی دارد. برخی از مهم‌ترین خواص قلبی عروقی خاکشیر عبارتند از:

1. تنظیم فشار خون: خاکشیر به دلیل داشتن پتاسیم، می‌تواند به تنظیم فشار خون کمک کند. پتاسیم به دفع سدیم از بدن کمک می‌کند و به این ترتیب فشار خون را کاهش می‌دهد.

2. کاهش کلسترول و تری گلیسرید خون: خاکشیر به دلیل داشتن فیبر، می‌تواند به کاهش کلسترول و تری گلیسرید خون کمک کند. این امر می‌تواند به نوبه خود به پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی مانند سکته قلبی و مغزی کمک کند.

3. پیشگیری از بیماری‌های قلبی: خاکشیر به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضد التهابی، می‌تواند از التهاب عروق و اکسیداسیون LDL (کلسترول بد) که از عوامل اصلی بیماری‌های قلبی هستند، جلوگیری کند.

نحوه مصرف خاکشیر برای مشکلات قلبی عروقی:  برای تنظیم فشار خون، می‌توانید دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و صبح ناشتا میل کنید. برای کاهش کلسترول و تری گلیسرید خون، می‌توانید خاکشیر را به صورت دم‌نوش مصرف کنید. برای این کار، دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در قوری آب جوش ریخته و به مدت 10 تا 15 دقیقه دم کنید. سپس می‌توانید از این دم‌نوش دو تا سه بار در روز استفاده کنید.

خواص پوستی خاکشیر:

خاکشیر به عنوان یک داروی گیاهی سنتی، سابقه طولانی در حفظ سلامت و زیبایی پوست دارد. برخی از مهم‌ترین خواص پوستی خاکشیر عبارتند از:

1. شادابی و طراوت پوست: خاکشیر به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها، می‌تواند به شادابی و طراوت پوست کمک کند. آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند رادیکال‌های آزاد را که به سلول‌های پوست آسیب می‌رسانند، خنثی کنند و ویتامین‌ها می‌توانند به تغذیه و آبرسانی پوست کمک کنند. 2. رفع التهابات پوستی: خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، می‌تواند به رفع التهابات پوستی مانند اگزما، پسوریازیس و قرمزی پوست کمک کند.

3. درمان جوش و آکنه: خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت ضد میکروبی، می‌تواند به از بین بردن باکتری‌های مسبب جوش و آکنه کمک کند. همچنین، خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت سم زدایی، می‌تواند به پاکسازی پوست از سموم و مواد زائد کمک کند و به این ترتیب به درمان جوش و آکنه کمک کند.

نحوه مصرف خاکشیر برای مشکلات پوستی:

 مصرف خوراکی: برای بهره‌مندی از خواص پوستی خاکشیر، می‌توانید دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و صبح ناشتا میل کنید.

مصرف موضعی: برای رفع التهابات پوستی و درمان جوش و آکنه، می‌توانید از ماسک خاکشیر استفاده کنید. برای تهیه این ماسک، دو قاشق غذاخوری خاکشیر را با مقداری ماست یا گلاب مخلوط کرده و به مدت 15 تا 20 دقیقه روی پوست خود قرار دهید. سپس با آب ولرم بشویید.

خواص دیگر خاکشیر:

علاوه بر خواصی که در بخش‌های قبلی به آنها اشاره شد، خاکشیر فواید دیگری نیز برای سلامتی دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تب بر و ضد التهاب: خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، می‌تواند به کاهش تب و التهاب بدن کمک کند. همچنین، خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت خنک کنندگی، می‌تواند به رفع گرمازدگی و تب کمک کند. 

2. تقویت سیستم ایمنی بدن: خاکشیر به دلیل داشتن ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها، می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند با رادیکال‌های آزاد مبارزه کرده و به این ترتیب از بدن در برابر بیماری‌ها محافظت کنند.

3. افزایش شیر مادر: خاکشیر به دلیل داشتن طبع گرم و تر، می‌تواند به افزایش شیر مادر کمک کند. همچنین، خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی، می‌تواند به رفع التهابات رحم و تخمدان که یکی از عوامل کاهش شیر مادر هستند، کمک کند. 

4. کاهش وزن و لاغری: خاکشیر به دلیل داشتن فیبر، می‌تواند به احساس سیری و کاهش اشتها کمک کند و به این ترتیب به کاهش وزن و لاغری کمک کند. همچنین، خاکشیر به دلیل داشتن خاصیت ادرارآوری، می‌تواند به دفع سموم و مواد زائد از بدن کمک کند و به این ترتیب به کاهش وزن کمک کند.

نحوه مصرف خاکشیر برای سایر خواص:

تب بر و ضد التهاب: برای تب بر و ضد التهاب، می‌توانید دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و صبح ناشتا میل کنید. 

تقویت سیستم ایمنی بدن: برای تقویت سیستم ایمنی بدن، می‌توانید خاکشیر را به صورت دم‌نوش مصرف کنید. برای این کار، دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در قوری آب جوش ریخته و به مدت 10 تا 15 دقیقه دم کنید. سپس می‌توانید از این دم‌نوش دو تا سه بار در روز استفاده کنید. 

افزایش شیر مادر: برای افزایش شیر مادر، می‌توانید دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان شیر ولرم حل کرده و صبح ناشتا میل کنید.

کاهش وزن و لاغری: برای کاهش وزن و لاغری، می‌توانید دو قاشق غذاخوری خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم حل کرده و نیم ساعت قبل از غذا میل کنید.

طریقه مصرف خاکشیر:

خاکشیر را می‌توان به روش‌های مختلفی مصرف کرد. دو روش متداول برای مصرف خاکشیر عبارتند از:

 1. شربت خاکشیر:

 طرز تهیه شربت خاکشیر ساده:

مواد لازم:

• 2 قاشق غذاخوری خاکشیر 
• 1 لیوان آب ولرم 
• 2 قاشق غذاخوری شکر (یا عسل، اختیاری) 
• گلاب (یا زعفران، اختیاری) 

طرز تهیه: 1. خاکشیر را به مدت 2 تا 3 ساعت در آب ولرم خیس کنید. 2. بعد از اینکه خاکشیر خوب خیس خورد، آن را از صافی عبور دهید تا فقط شربت خاکشیر باقی بماند. 3. شکر (یا عسل) و گلاب (یا زعفران) را به دلخواه به شربت خاکشیر اضافه کنید. 4. شربت خاکشیر را در یخچال بگذارید تا خنک شود و سپس میل کنید.

 شربت خاکشیر با طعم‌های مختلف: علاوه بر شربت خاکشیر ساده، می‌توانید با افزودن میوه‌ها و عرقیات مختلف به خاکشیر، طعم‌های متنوعی به شربت خاکشیر خود بدهید.

برخی از طعم‌های محبوب شربت خاکشیر:

•  شربت خاکشیر با خیار
• شربت خاکشیر با نعناع
• شربت خاکشیر با بیدمشک 
• شربت خاکشیر با بهارنارنج

طرز تهیه شربت خاکشیر با طعم‌های مختلف: برای تهیه شربت خاکشیر با طعم‌های مختلف، کافی است میوه یا عرقیات مورد نظر خود را به شربت خاکشیر ساده اضافه کنید. به عنوان مثال، برای تهیه شربت خاکشیر با خیار، می‌توانید 1 عدد خیار رنده شده را به شربت خاکشیر ساده اضافه کنید.

2. مصرف خاکشیر به صورت خام:

افزودن خاکشیر به ماست، سالاد و سوپ: می‌توانید خاکشیر را به صورت خام به ماست، سالاد و سوپ خود اضافه کنید. این کار نه تنها به طعم غذای شما تنوع می‌بخشد، بلکه باعث افزایش ارزش غذایی آن نیز می‌شود.

 آسیاب کردن و مصرف پودر خاکشیر: می‌توانید خاکشیر را آسیاب کرده و به صورت پودر مصرف کنید. پودر خاکشیر را می‌توانید به آبمیوه، اسموتی یا ماست خود اضافه کنید. همچنین، می‌توانید از پودر خاکشیر برای تهیه دسرها و شیرینی‌ها استفاده کنید.

نتیجه گیری

خاکشیر، گیاهی ارزشمند با خواص و فواید بی‌شماری برای سلامتی است. این گیاه که از دیرباز در طب سنتی ایران مورد استفاده قرار می‌گرفته، طبعی سرد و تر دارد و به همین دلیل می‌تواند به خنک کردن بدن و رفع گرمازدگی در فصل تابستان کمک کند. با مصرف خاکشیر می‌توانید از فواید و خواص بی‌شماری آن برای سلامتی خود بهره‌مند شوید. این گیاه خنک و پرخاصیت، هدیه‌ای از طبیعت است که به شما کمک می‌کند تا در گرمای تابستان شاداب و سرحال بمانید